Stel je voor: je bent een ecoloog die met zijn haviksogen zelfs het kleinste rupsje nog ziet. Zo nemen we je mee in de wereld van de bermen. Wat is er allemaal te vinden in een kruidenrijke, ecologisch beheerde berm? Meer dan je op het eerste gezicht zou denken! We duiken samen met ecoloog André Geelhoed de berm in en zoomen in op al die verborgen schatten. Daarna zoomen we weer uit, en bespreken we het belang van de berm op macroniveau.
De berm op microniveau
André neemt ons mee naar een, op het eerste gezicht, onbeduidende berm. Ingeklemd tussen een fietspad en een snelweg denk je nou niet direct: ‘Wat gaan we nu beleven?’ Maar André wijst ons op het ene detail na het andere.
Dikke rups
Kijk, op deze braam zie je een dikke rups. Wat heeft ‘ie spectaculaire oranje stippen op zijn gifgroene huid. Het is de rups van de kleine nachtpauwoog. Als de rupsen jong zijn, tref je ze vaak aan in grote groepen. Ze zijn goed zichtbaar overdag, vandaar dat een afschrikwekkend kleurenpatroon geen overbodige luxe is.
Het spectaculaire kleurenpatroon van de rups schrikt natuurlijke vijanden af.
Takkenbende
En wat zien we hier? De rups van de kleine reuzenzakdrager overwintert op een wel heel bijzondere manier. Hij pakt zich helemaal in met blaadjes, takjes en dennennaaldjes. Door deze goede camouflage is de rups veilig voor vogels die wel een klein snackje lusten. Hier is de vlinder vorig jaar al uitgekropen, maar hij heeft zo’n stevig bouwwerkje geknutseld, dat we er nu nog van kunnen genieten.
Je helemaal inbouwen is een beproefde techniek. Onder andere nachtvlinders uit de familie van de zakdragers en kokerjuffers doen het om zichzelf te beschermen.
Opgezwollen
Iets verderop is een ander interessant natuurfenomeen te vinden tussen het gras. Zie je die gekke opgezwollen bollen? Het lijken wel zaaddozen van een papaver, maar dat zijn het niet. Hier heeft een havikskruidgalwesp een eitje gelegd in de stengel van het havikskruid. Als de galwesp haar eitje legt, geeft ze een hormoonremmend stofje af, waardoor de groei van de plant wordt verstoord. De plant reageert door om het ei heen te groeien. Er ontstaat dan een heel nieuw bouwwerk; de gal. Niet alleen zorgt de gal voor bescherming, hij levert ook voedsel. Zo kan de larve van de sluipwesp in een luxe hotelkamer (met roomservice) opgroeien.
Wist je dat iedere soort galwesp een specifieke waardplant heeft? De eikengalwesp maakt gallen op de eik, de rozenmosgalwesp op de roos en de havikskruidgalwesp op havikskruid.
Buitengewoon
In nog geen 20 minuten wijst André ons op nog veel meer bijzonder leven in de berm. Sprinkhanen en krekels, bloeiende kruiden, een mierenkolonie. Bij alles heeft hij een gedetailleerd verhaal. Daar staan we dan, in wat eerste een doodgewone berm leek te zijn, voelt nu meer als een onontdekte microkosmos.
De berm op macroniveau
Ook op macroniveau is de berm meer dan interessant. Bermen vormen een uitgestrekt netwerk van ecologische verbindingszones. Wist je dat Nederland ruim 250.000 kilometer aan bermen heeft? Als je alle bermen bij elkaar optelt, heb je een gigantisch oppervlak dat fungeert als groene snelweg voor flora en fauna. Bermen zijn dus cruciaal als habitat én voor het verbinden van groene zones. Als je ziet hoe dicht het wegennetwerk in Nederland is, zie je ook de potentie van bermen.
Wist je dat Nederland koploper is binnen de EU op vlak van (snel)wegendichtheid? Binnen Nederland heeft gemeente Leiden de grootste wegendichtheid, en Schiermonnikoog de laagste (bron: CBS).
Nóg meer voordelen van ecologisch bermbeheer
Kiezen voor ecologisch bermbeheer levert snel zichtbare resultaten op. Met relatief eenvoudige ingrepen -zoals aangepast maaibeheer- kunnen bermen in korte tijd veranderen in bloeiende oases. Die diversiteit in vegetatie heeft, naast meer biodiversiteit, veel voordelen ten opzichte van ‘gewoon gras’. Kruidenrijke bermen hebben diepe wortels die zorgen voor een betere waterhuishouding. Diepe wortels betekent ook dat de vegetatie beter bestand is tegen droogte en hitte. Bermen zijn dus niet alleen goed voor biodiversiteit, maar ook voor een klimaatrobuuste leefomgeving. Dat zoiets als minder en slimmer maaien zoveel effect kan hebben!
Bloemenpracht met onder meer slangenkruid, margriet en koekoeksbloem.
Kansen voor impact
Het belang van bloeiende bermen wordt steeds duidelijker. Initiatieven als Maai mei niet en Kleurkeur hebben inmiddels wortel geschoten in de maatschappij. Hoewel het belang van kruidenrijke bermen duidelijk is, laten beheerders nog kansen liggen. En dat is jammer. Want met ecologisch bermbeheer kunnen we snel grote impact maken op biodiversiteit. Veel sneller dan bijvoorbeeld in een bos. En het mooie is: ecologisch bermbeheer kan, in tegenstelling tot veel andere aanpakken, vaak zonder grote herinrichting. Het gaat vooral om slim maaien en planmatig beheer, waarbij bloemen en planten de ruimte krijgen om te bloeien en zaad te zetten. Het vraagt om samenwerking en inzet, maar het resultaat is zowel op micro- als macroniveau van onschatbare waarde.
Meer lezen over ecologisch bermbeheer? Lees hier ons caseverhaal over ecologisch bermbeheer in gemeente Deventer. Of bekijk onze dienst:
Bermbeheerplan ➜
