Voor de gemeente Ede maakten wij een interactieve natuurkansenkaart. Hierop is te zien welke locaties in de gemeente ecologische potentie hebben. Het interactieve deel geeft weer hoe en met welke prioriteit deze potentie gerealiseerd kan worden en wat dat dan kost. Gemeente Ede zet al jaren hoog in op natuurontwikkeling; zo’n 60% van het openbare groen wordt op ecologische wijze beheerd. Maar er liggen nog veel meer kansen om de natuurwaarde van het openbaar groen te vergroten en de biodiversiteit te versterken. Honderden grotere en kleinere stukken groen, denk aan bermen, gazons, parken en andere groenstroken, hebben potentie om ecologisch waardevoller te worden. Het is een grote, complexe opgave om al die kansen op een rij te krijgen en te bepalen hoe en wanneer ze in acties omgezet kunnen worden. De natuurkansenkaart biedt uitkomst. Verschillende topografische kaarten tonen tot op de berm nauwkeurig wat de gemeente kan aanpassen voor meer natuur.

Hoe pakten we dit aan?

Een van de lagen van de natuurkansenkaart is de toevoegingskaart. Die laat precies zien welke elementen waar toegevoegd kunnen worden voor het versterken van biodiversiteit.

Het vertrekpunt van ons onderzoek naar natuurkansen was bestaand materiaal van de gemeente Ede, zoals een biomorfologische kaart. Dat is een plattegrond, opgedeeld in gebieden met een gelijkwaardige ecologische en maatschappelijke functie. Per gebied zijn doelsoorten, kansen en bedreigingen voor soorten beschreven. Ook gebruikten we beheerkaarten, waarop per beheervak staat aangegeven wat het huidige beheertype is. Bijvoorbeeld gazon, struweel of ruw gras. Op basis van die kaarten gingen we met Street View van Google maps ‘op reis’ door de hele gemeente. In elke wijk of buurt spoorden we plekken op waar natuurwinst valt te behalen. Is er een gazon of knipbeplanting? Hoe breed is die berm en staan er bomen? Vervolgens hebben we aangegeven hoe daar de biodiversiteit kan worden versterkt. Dit kan door bestaande vegetatie om te vormen, elementen toe te voegen of ander beheer toe te passen. Een stuk gazon met lage ecologische waarde heeft misschien potentie om bloemrijk gras of bosplantsoen te worden. Of het daadwerkelijk omgevormd kan worden, hangt af van factoren als ligging en functie. Wordt het gazon als speelplek gebruikt of ligt het op een belangrijk zichtpunt qua verkeersveiligheid?

Drie natuurkansenkaarten

We bedachten met de natuurkansenkaart een nieuwe manier om al die informatie inzichtelijk te maken. De natuurkansenkaart bestaat uit drie lagen. Op de toevoegingskaart staan 942 locaties met onze voorstellen om elementen toe te voegen, zoals bomen of struiken. De aanpassingskaart bevat 263 plekken waar het huidige beheer aangepast kan worden. Denk aan slechts een keer per jaar maaien in plaats van twee keer. Of het gaan toepassen van sinusbeheer, waarbij je een beheervak steeds deels maait, in vloeiende lijnen. Zo ontstaat variatie in hoogte en wordt het op de ene plek net iets warmer dan de andere, wat gunstig is voor insectenpopulaties. Tot slot bevat de omvormingskaart 836 plekken waar bestaande vegetatie kan worden omgevormd voor meer ecologische waarde. Zo adviseren we op veel plekken om – veelal uitheemse – knipbeplanting om te vormen naar bloemrijk gras of struweel met inheemse struiken.

Wat kost dat?

Dankzij een door ons aangebrachte prioritering is het makkelijker om te beslissen welke kansen het best opgepakt kunnen worden.

Gemeente Ede wilde graag inzicht in de kosten voor het realiseren van meer natuur. Samen met Bureau Verhoeve & Faber rekenden we per kans de investeringskosten (aanleg of omvorming) door, net als de kosten voor het beheer tijdens de eerste drie jaar en tijdens jaar vier en vijf. Die bedragen hebben we per kans toegewezen aan de natuurkansenkaart. Zo zie je precies wat het kost om een bepaald vak te rooien, de bodem te verbeteren en opnieuw in te zaaien.

Hoe werkt een beleidsmedewerken of beheerder met de kaart?

“Het grote voordeel van de natuurkansenkaart is dat ‘ie heel nauwkeurig, praktisch en overzichtelijk is”, zegt Marije Wesselius van gemeente Ede. “Hiermee hebben we een mooi instrument in handen om snel te kunnen schakelen.” De kaarten zijn in het bestaande kaartensysteem van de gemeente geïntegreerd. Iedereen binnen de gemeente kan er makkelijk mee werken. Je kunt de verschillende lagen aan- en uitzetten. Stel dat een groenbeheerder budget krijgt om bomen aan te planten, dan kan hij de toevoegingskaart erbij pakken en in een oogopslag zien waar en hoeveel bomen hij tegen welke kosten kan aanplanten. Wie keuzestress heeft, kan dankzij de prioritering die we hebben aangegeven zien welke natuurkansen het meest opleveren voor biodiversiteit.

Voorbeeldlocaties voor klimaatadaptatie

Een andere vraag was of we wilden kijken naar meekoppelkansen rond klimaatadaptatie. We zochten daarvoor samen met Don Bureau tien voorbeeldlocaties binnen de gemeentegrenzen waar de gevolgen van klimaatverandering sterk voelbaar zijn. Met iconen staat op de kaart welke problemen een locatie heeft en wat oplossingen zijn. Zo is er op een locatie sprake van hittestress, die we tegen kunnen gaan door het planten van bomen en het bouwen van overkappingen. Waar sprake is van verdroging kan het aanleggen van extra wadi’s helpen om water vast te houden. De voorbeeldlocaties fungeren als blauwdruk voor andere plekken binnen de gemeente.

Samen met studenten

Alle door ons opgestelde kansen zijn ter plekke gecontroleerd door onszelf en 22 studenten van Aeres MBO Ede. In een door ons ontwikkelde app konden zij per kans informatie invullen, zoals het gebruik, of het een zichtpunt betrof en of de kans die we voorgesteld hebben ook echt kan. Ze maakten van elke locatie een foto. Al die data hebben we nogmaals gecontroleerd, zodat we zeker weten dat de kansenkaart accuraat en volledig is.

Aan de slag

Naast de kaarten leverden we een begeleidend document waarin we uitleggen hoe je met de kaarten kunt werken, wat de ecologische waarde van de verschillende beheertypen is en hoe maatregelen gerealiseerd en beheerd moeten worden. We maakten ook een communicatiestrategie waarmee de gemeente zowel in- als extern draagvlak kan creëren voor de uit te voeren maatregelen om de natuurkansen te realiseren. Zo kan de gemeente volledig zelfstandig aan het werk en jaren vooruit om zoveel mogelijk natuur te ontwikkelen.

Meer weten?
Lees verder bij onze diensten natuurkansenkaart en klimaatkansenkaart. Of kijk eens op onze themapagina’s Communicatie, Biodiversiteit en Klimaatadaptatie.

Natuurkansenkaart ➜  Klimaatkansenkaart ➜  Communicatie ➜  Biodiversiteit ➜  Klimaatadaptatie ➜